UPTODATE 21.6 NĂM 2015 NGUỒN TÀI LIỆU Y HỌC ĐÁNG TIN CẬY

Với những bài viết có bình duyệt (peer review) dựa trên những bằng chứng y học luôn được cập nhật và được viết bởi hơn 5700 các chuyên gia y học trên khắp thế giới. UPTODATE là nguồn kiến thức y khoa được tham khảo phổ biến nhất, đặc biệt với các bác sĩ lâm sàng, bác sĩ nội trú và sinh viên thực tập lâm sàng. Quả là một thiệt thòi nếu những bác sĩ không tham khảo nguồn dữ liệu tuyệt vời này.
Cập nhật phiên bản 2015


Link tải: http://www.oni.vn/2WUPT
HOẶC https://drive.google.com/file/d/0BxiWaEpMJE5bNnowRkNzSGRYcGc/view?usp=sharing

Hướng dẫn sử dụng

- KHÔNG CẦN PHẢI CÀI ĐẶT.

- Tải file uptodate.zip  về, dùng phần mềm Winrar để giải nén để được thư mục Uptodate. Nếu dùng trên PC thì chỉ cần chạy file Uptodate.html để xem không cần cài đặt. Nếu chạy trên điện thoại thì chép nguyên cả thư mục giải nén được vào thẻ nhớ, tạo shortcut file Uptodate.html ra danh mục Program để sử dụng bình thường, bạn cũng có thể tạo Bookmark cho trình duyệt Opera Mobile, Opera Mini để dùng như duyệt offline.

- Ưu điểm là không cần phải cài đặt bẻ khóa, dùng được cho mọi loại thiết bị.
Sử dụng Uptodate 21.6 trên Ipad/Ipod touch/Iphone:

1. Bạn phải tải và cài đặt ứng dụng GoodReader hoặc Download lite lên iOS để nó có thể giải nén file rar/zip cho điện thoại của mình
2. Copy file Uptodate.zip vào Ipad/Iphone/Ipod touch bằng cách kéo thả nó vào phần Apps sử dụng iTuneshoặc dùng phần mềm iFunbox.
3. Từ thiết bị iOS sử dụng phần mềm Goodreader để Unzip tập tin Uptodate.zip.
4. Chạy file Uptodate.htm để mở UpToDate 21.6
5. Tạo một liên kết trên favorite bar của Safari. Lần sau muốn chạy Uptodate 21.6 bạn chỉ cần mở trình duyệt Safari trên iPhone/iPod Touch/iPad, vào Favorite Bar để gọi nó ra là được.
Trên thiết bị Android thì có nhiều cách, bạn có thể sử dụng một trình quản lý File thông dụng như Astro File Manager, dẫn đến file Uptodate.htm trong thư Mục Uptodate mà bạn đã chép vào thẻ nhớ, tạo Shortcut đến Home Screen là dùng bình thường, hoặc thông qua trình duyệt Opera Mini để tạo Bookmark.
Tương tự như thế trên các thiết bị PocketPC bạn cũng chỉ cần sử dụng một trình quản lý tập tin như Resco File Manager để tạo Shortcut file Uptodate.htm ra Home Screen là chạy như phần mềm, nên cài Opera Mobile làm mặc định để duyệt cho nhanh.

HIỂU ĐÚNG VỀ BỆNH VIÊM KHỚP

Một số bệnh viêm khớp thường gặp: thoái hóa khớp và cột sống (còn gọi là viêm xương khớp), viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp, viêm khớp vảy nến, viêm khớp phản ứng, viêm khớp vô căn thiếu niên, viêm khớp gút, viêm khớp nhiễm trùng…

Bệnh lý cơ xương khớp cần được chẩn đoán xác định sớm, theo dõi, điều trị và quản lý lâu dài, theo hệ thống chuyên khoa vì nhóm bệnh này đang là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế cho con người.

Việc chẩn đoán xác định sớm sẽ giúp cho việc điều trị hiệu quả giảm thiểu các tổn thương hủy hoại các cấu trúc của khớp như: sụn khớp, màng hoạt dịch, đầu xương, dây chằng… bảo vệ được chức năng vận động của khớp và hạn chế tàn phế.

Trong các bệnh lý khớp viêm, thoái hóa khớp và viêm khớp dạng thấp là 2 loại bệnh thường gặp và quan trọng nhất, có nhiều điểm khác biệt về tỉ lệ mắc, về tuổi khởi bệnh, về biểu hiện, về tiến triển, về tiêu chuẩn chẩn đoán, đặc biệt về nguyên tắc điều trị và thuốc điều trị… Vì vậy, cần được xác định chẩn đoán sớm để có các trị liệu và theo dõi thích hợp. Tuy nhiên, trên thực tế 2 bệnh này lại thường bị “bỏ chung một giỏ” với chẩn đoán chung chung và mơ hồ là viêm đa khớp. Đây là một điều hết sức tránh vì sẽ gây nhầm lẫn!

Đa số các bệnh nhân thoái hóa khớp không có viêm khớp dạng thấp, biểu hiện chủ yếu là sưng, đau, hạn chế vận động ở các khớp chịu lực như: khớp gối, cột sống thắt lưng, cột sống cổ… tình trạng viêm thường nhẹ và không thường xuyên.

Ở các bệnh nhân viêm khớp dạng thấp, nếu không được điều trị sớm, tình trạng viêm sẽ làm các khớp bị thoái hóa thứ phát, như vậy bệnh nhân viêm khớp dạng thấp thường mắc cả hai bệnh lý viêm khớp dạng thấp và thoái hóa khớp. Theo sự tăng dần của tuổi tác, tình trạng mãn kinh, diễn biến của bệnh, tình trạng viêm, việc hạn chế chức năng vận động… người bệnh viêm khớp dạng thấp còn có thể mắc thêm loãng xương.

Trên các bệnh nhân viêm khớp nói chung, tỉ lệ mắc các bệnh lý tăng huyết áp, bệnh mạch vành, đái tháo đường, viêm, loét dạ dày tá tràng… đều cao hơn rất nhiều so với người bình thường.

Ở nước ta, với việc gia tăng tuổi thọ và thay đổi lối sống như hiện nay, các bệnh lý cơ xương khớp, đặc biệt các bệnh viêm khớp đang có xu hướng gia tăng rất nhanh khiến cho việc chăm sóc sức khỏe ở các tuyến chưa đáp ứng kịp, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa thấp khớp học chưa đủ ở các tuyến, rất nhiều bệnh lý xương khớp không được chẩn đoán, điều trị và quản lý hợp lý, gây nhiều hiệu quả xấu. Nhiều bệnh nhân, kể cả nhẹ, vừa, nặng và khó chữa (vì ở giai đoạn muộn hay giai đoạn di chứng của bệnh) tràn về tuyến trên gây tình trạng quá tải kéo dài ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng phục vụ của các cơ sở y tế tuyến cuối.

PGS.TS.BS Lê Anh Thư, Bệnh viện Chợ Rẫy

Phó chủ tịch Hội Thấp khớp học Việt Nam

LỊCH SỬ ĐIỀU TRỊ VIÊM KHỚP

Từ xa xưa đến nay, viêm khớp dạng thấp luôn là nỗi ám ảnh và thách đố cho cả thầy thuốc và bệnh nhân vì sự khó khăn, tốn kém và hạn chế trong kết quả điều trị. Kỳ này chúng tôi giới thiệu: trị liệu sinh học - cuộc cách mạng trong điều trị viêm khớp dạng thấp.

Sự thay đổi trong trị liệu của viêm khớp dạng thấp theo thời gian

Y học thời tiền sử: qua nghiên cứu các bộ xương cổ, các nhà khoa học đã khẳng định, bệnh viêm khớp dạng thấp (VKDT) đã tồn tại ở con người trên 3.000 năm nay.

Từ thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, Hippocrate đã sử dụng nước chiết từ lá cây dương liễu để hạ sốt và giảm đau do các bệnh viêm khớp.

Từ cuối thế kỷ 18, nhân loại đã tìm ra được hoạt chất có tác dụng kháng viêm giảm đau và hạ sốt trong nước chiết từ lá cây dương liễu là axít salicylic và sau đó tổng hợp được axít salicylic (sản phẩm aspirin từ năm 1853).

Từ thập niên 40 của thế kỷ 20, thời kỳ Y học dựa theo kinh nghiệm (empirical medicine), để điều trị VKDT, ngoài aspirin để làm giảm đau và viêm, nhiều bệnh nhân (thường là người giàu, ở phương Tây) còn phải dùng đến muối vàng chích để khống chế sự tiến triển của bệnh.

Ở thập niên 50, sự ra đời cortisol, thuốc kháng viêm nhóm glucocorticoid, đã mang lại nhiều hy vọng cho bệnh VKDT vì làm giảm viêm, giảm đau nhanh và mạnh vì thế ngay lập tức một giải Nobel y học đã được trao cho BS. Hench. Tuy nhiên, sau đó, chúng ta đều nhận ra là nhóm thuốc này không làm chậm hoặc làm ngưng tiến trình của bệnh.

Từ thập niên 70 của thế kỷ 20, thời kỳ Y học dựa trên bằng chứng (evidence based medicine) để điều trị VKDT:

- Chúng ta đã có một loạt thuốc kháng viêm không steroid (được tổng hợp trên cơ sở cơ chế ức chế prostaglandin của aspirin) để làm giảm đau và viêm.

- Để làm chậm sự tiến triển của bệnh, chúng ta đã nhóm thuốc có thể làm thay đổi diễn tiến của bệnh VKDT như Methotrexate, Sulfasalazine,Hydroxychloroquine…Trong đó, Methotrexate là thuốc quan trọng nhất và đã trở thành điều trị “tiêu chuẩn vàng” (gold standard) cho bệnh VKDT.

Từ những năm cuối của thế kỷ 20 và những năm đầu tiên của thế kỷ 21 là thời kỳ từ Y học dựa trên bằng chứng chuyển dần sang Y học dựa trên cơ chế bệnh sinh, rất nhiều thành tựu khoa học kỹ thuật mà loài người đạt được đã làm thay đổi diện mạo của thế giới trên rất nhiều lĩnh vực, trong đó có Y học. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Liên Hợp quốc đã giành trọn thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 21 làm Thập niên Xương và Khớp (Bone and Joint Decade) với rất nhiều thành tựu trong lĩnh vực này.

- Trước hết phải nói đến tiến bộ trong nhận thức và hiểu biết của con người về cơ chế bệnh sinh của từng bệnh. Nhiều cơ chế bệnh sinh phức tạp của một số bệnh lý cơ xương khớp quan trọng đã được giải mã dần (các bệnh lý hệ thống như: VKDT, viêm cột sống dính khớp, viêm khớpvảy nến, viêm khớp vô căn ở trẻ em…, thoái hóa khớp, loãng xương, viêm khớp gút, Fibromyalgia)…

- Các tiêu chuẩn chẩn đoán được cải tiến, giúp cho việc chẩn đoán xác định bệnh được sớm hơn, chặt chẽ hơn.

- Thuốc kháng viêm ức chế chọn lọc men COX 2 an toàn hơn với đường tiêu hóa và không tăng nguy cơ tim mạch (so với các thuốc kháng viêm không steroid cổ điển), thích hợp hơn cho các bệnh nhân bị bệnh kéo dài (VKDT, viêm cột sống dính khớp, thoái hóa khớp)… thường phải sử dụng thuốc dài ngày.

Các thuốc sinh học và kỷ nguyên sinh học

Các thuốc sinh học là các tự kháng thể hoặc các protein hòa tan, được sản xuất theo con đường sinh học thông qua hoạt động của các tế bào hoặc cơ thể sống, các thuốc sinh học nhằm tác động vào những mắt xích quan trọng trong cơ chế bệnh sinh phức tạp của bệnh, VKDT, còn gọi là điều trị nhắm đích (target therapy). Hiện nay, các tác nhân sinh học đang mang “cuộc cách mạng” trong điều trị VKDT và các bệnh tự miễn hệ thống liên quan vì làm thay đổi được tiên lượng bệnh, tăng khả năng lui bệnh và nâng cao chất lượng sống cho nhiều bệnh nhân, đặc biệt các bệnh nhân nặng, không hoặc kém đáp ứng với các trị liệu kinh điển.

Các thuốc sinh học cho viêm khớp bao gồm:

1. Các thuốc ức chế yếu tố hoại tử u nhóm alpha (anti TNF).

- Infliximab (Remicade): đã có mặt ở Việt Nam.

- Adalimumab (Humira): đã có mặt ở Việt Nam.

- Etanercept (Enbrel): đã có mặt ở Việt Nam.

- Golimumab (Simponi): sắp có mặt ở Việt Nam.

- Certolizumab (Cimzia).

2. Thuốc ức chế Interleukin 6, Tocilizumab (Actemra): đã có mặt ở Việt Nam.

3. Thuốc ức chế tế bào B, Rituximab (Mabthera): đã có mặt ở Việt Nam.

4. Thuốc ức chế tế bào T, Abatacept (Orencia).

Sự ra đời của các thuốc sinh học đã tạo ra một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên sinh học trong điều trị VKDT. Sau khi được sử dụng thành công cho bệnh VKDT, các thuốc sinh học được áp dụng cho các bệnh viêm khớp hệ thống liên quan như: viêm cột sống dính khớp, viêm khớp vảy nến, vảy nến… Tuy nhiên, với các nhóm bệnh sau này, chỉ có các thuốc kháng TNF a là có hiệu quả

Tuy có mặt ở Việt Nam hơi trễ, và việc sử dụng còn chưa được rộng rãi, nhưng các thuốc sinh học đã làm thay đổi tiên lượng cho nhiều bệnh nhân nặng, mở ra hy vọng làm lui bệnh và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Hiệu quả của thuốc sẽ gắn liền với việc chẩn đoán bệnh chính xác, chỉ định điều trị đúng, kịp thời, quản lý và theo dõi chặt chẽ.

Với chính sách mới về Bảo hiểm y tế, từ ngày 1/1/2015, một số thuốc sinh học chính như : Infliximab (Remicade), Etanercept (Enbrel), Tocilizumab (Actemra) đã được thanh toán 50% cho các bệnh nhân bệnh đang tiến triển, không hoặc kém đáp ứng với các điều trị kinh điển, khi điều trị tại các bệnh viện có chuyên khoa thấp khớp học.

Hy vọng trong tương lai, với sự hỗ trợ của bảo hiểm y tế, ngày càng có nhiều bệnh nhân VKDT (và các bệnh viêm khớp hệ thống liên quan) đang tiển triển (nặng) được tiếp cận sớm với trị liệu tiên tiến này, để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật (tàn phế) cho người bệnh, gánh nặng kinh tế cho gia đình họ và cho toàn xã hội.

PGS.TS.BS Lê Anh Thư, Bệnh viện Chợ Rẫy

Phó chủ tịch Hội Thấp khớp học Việt Nam